ĐỌC LỊCH SỬ PHẬT GIÁO VIỆT NAM (tiếp theo)
Ngài Lê Mạnh Thát có lẽ là một trong những tác gia khó đọc nhất đời nay, một phần vì khối lượng kinh, truyện khổng lồ mà Ngài dẫn ra từ kho tàng kiến thức “độc lực hải hà” của mình. Nhưng phép dẫn của Ngài là “nhất niệm tam quán”, cho nên chúng ta vẫn thấy mạch lạc, không đến nỗi có cảm giác như bị lạc trong rừng. Chữ của Ngài khó ở chỗ vừa là chữ của Học giả, vừa là chữ của Hành giả. Cho nên rất khó phân biệt chỗ nào là Giáo sư Lê Mạnh Thát viết, chỗ nào là Thiền sư Thích Trí Siêu viết… Nhưng vẫn cần phải cố mà phân biệt, nếu còn muốn “sớ giải”, bình luận, hoặc dám “phản biện” trước tác của Ngài.
Giáo sư Lê Mạnh Thát đã vẽ nên những bức tranh cực kì sôi động, trong đó có những bậc thánh người Việt cổ, cả hữu danh lẫn vô danh, và những trước tác vĩ đại, mang tầm tư tưởng vượt thời đại của Phật Giáo Việt Nam, ngay từ thuở sơ khai. Đồng thời, Thiền sư Lê Mạnh Thát lại khiến chúng ta rợn người trước sự xuất hiện của Phật Giáo ở nước ta. Đó là kết quả của chân lý “Duyên khởi”, chứ không phải sự “du nhập”, như các loại tôn giáo hay tư tưởng, chủ nghĩa… khác.
Duyên khởi, bởi đó là Như Lai tạng của “Địa tâm linh” hiển hiện ra như thế, diễn biến như thế… chứ không phải do ý chí của một vài cá nhân, hay của những đạo quân viễn chinh như đạo Hồi đã làm với Ấn Độ vào thế kỉ thứ 7. “Địa tâm linh” hay “Y báo Khí thế gian” là có thật, tuy không nhìn thấy, nhưng nó có từ vô thủy. Trong cuốn “Hành trình về phương Đông”, tác giả Thomas Spalding đã đưa ra một khái niệm là “Hình tư tưởng”, mà các văn sĩ, chính trị gia thường gọi là “Hồn thiêng sông núi”… thì chính là “Địa tâm linh” hay “Y báo Khí thế gian” đấy.
Thật tội nghiệp cho những người “vô thần” nếu không tin vào những điều này. Tội nghiệp bởi phí cả một kiếp nhân sinh. Cái món “Hình tư tưởng” mà Thomas Spalding mới cảm thấy, thì người phương Đông đã có cả một “khoa học” về nó từ rất lâu rồi. Đó là môn phong thủy, rút ra từ học thuyết Ngũ hành, một trí tuệ “Vật lý thuần túy” vĩ đại mà các nhà thông thái cổ Hy Lạp từng mơ ước. Và “Hồn thiêng sông núi” cũng không phải là một câu nói chỉ có tính chất “văn vẻ”, mà là một hiện thực ngàn đời của “Y báo Khí thế gian”. Học thuyết Ngũ hành là trí tuệ của Độc Giác phương Đông, cũng là trí tuệ của “Siêu Nhân loại” như cách gọi của Thomas Spalding, nhà Phật gọi là “Trí xuất thế gian”, không những hoàn toàn phù hợp với Duy thức học Phật Giáo, mà Duy Thức học Phật Giáo còn coi “Ngũ hành” là “trường hợp riêng”. Nghĩa là “Khí ngũ hành” không ra ngoài “Y báo Khí thế gian” vậy.
Vì Phật Giáo xuất hiện ở nước ta là do “Duyên khởi”, cho nên có sinh diệt, thăng trầm… Xuất hiện với truyền thống Phật Giáo quyền năng, tất sẽ dẫn đến chỗ khủng khoảng. Từ sau chương viết về Ngài Khương Tăng Hội trở đi, cho đến hết tập I, Giáo sư Lê Mạnh Thát đã dày công viết về cuộc khủng hoảng này. Đồng thời Thiền sư Thích Trí Siêu cũng cho chúng ta thấy, toàn bộ cuộc khủng hoảng ấy cũng không ra ngoài… Duyên khởi.
Phạm Lưu Vũ, truy cập 16.12.25
Trước tác của GS. Lê Mạnh Thát, độc giả quan tâm có thể tham khảo tại đây.
