DUY THỨC BIỂU GIẢI
Hiện nay, một số quốc gia ở Châu âu đang áp dụng hình thức đặt mua “Túi bất ngờ” (Überraschungstüte/Magic Bag) thông qua ứng dụng “Too Good To Go”. Mục đích của Too Good To Go là giảm lãng phí thực phẩm, và các cửa hàng bánh mì (Bäckereien) là một trong những đối tác lớn và quan trọng nhất của ứng dụng này. Ở Đức, nhiều chuỗi cửa hàng bánh mì lớn như Kamps, BackWerk, Bäckerhaus Veit đều tham gia chương trình này.
Thường những sinh viên du học, hay cư dân lao động thu nhập thấp đều đặt mua “Túi bất ngờ”, nó có giá khoảng 3, 4 Euro nhưng giá trị thực tế của sản phẩm tương đương khoảng từ 9 đến15 Euro. Trong túi này chứa các loại bánh mì (Brot), bánh ngọt (süße Stückle), hoặc đồ ăn nhẹ (Snacks) mà cửa hàng còn dư vào cuối ngày, không thể bán được vào ngày hôm sau. Tôi cũng là thành viên thường trực của loại bánh này. Một túi như vậy có thể ăn một tuần, ăn hết lại đăng ký. Mỗi tiệm bánh vào cuối ngày thường bán 3, hoặc 4 túi, họ sẽ để sẵn bánh trong mỗi túi. Khi tôi đến lấy sớm, việc đầu tiên nhìn vào trong túi bánh và luôn bị phân vân nên lấy túi nào. Mắt vươn đến đối tượng, thức sẽ phân biệt, cảm thọ khởi theo, tâm tham nhiều ít, ngon dở v.v… Dĩ nhiên thức không bao giờ làm việc một mình, khi tổ hợp xúc sẽ có căn, cảnh, thức gặp nhau, tạo thành một tự ngã ảo giác tâm lý Ahaṃkāra: mình (tự ngã/tôi) nên lấy túi nào?
Người giỏi Duy thức hay giỏi Phật pháp không có nghĩa người ấy có khả năng điều khiển được ngã chấp, cùng các tâm sở bất thiện, bởi nó là mãnh lực của tập khí danh ngôn, ngã chấp và hữu chi kết hợp, nhưng ít ra có kiến thức về Phật học cũng hiểu phần nào cách “giải phẫu não bộ”, tức biết thay đổi tác dụng của tâm, tâm sở trong từng khoảnh khắc. Như chúng ta cố gắng làm thiện, nghĩ thiện là đã gieo chủng tử thiện vào tàng thức thông qua hành động thực tiễn, nội dung bên trong sẽ thay đổi, chuyển nghiệp là thế. Song làm điều gì cũng phải có phương pháp, tương tự muốn hành pháp đúng phải có kiến thức, đó là học vấn, chính là học thuyết Duy thức chúng ta đang thảo bàn. Ít ra chúng ta phải biết căn bản nội tâm của chúng ta nó hoạt động ra sao, như hiểu sơ về não bộ của bạn đang làm việc.
Trở lại ví dụ trên, khi tôi phân vân nên lấy cái túi bánh mì nào, khoảnh khắc này tâm sở biệt cảnh “thắng giải 勝解” nó rất yếu ớt, hoặc gần như nó vắng mặt. Đến khi quyết định lấy cái nào, nó mới xuất hiện rõ ràng. Và tại sao, Viên Trắc khẳng định thức Mạt-na chức năng tự ngã không có tâm sở “thắng giải”. Thực tế, khi chúng ta đưa ra quyết định làm một cái gì là luôn có “thắng giải”, là do thức thứ 6, chứ không phải Mạt-na. Mạt-na chỉ âm thầm hoạt động chấp vào cái “tôi”, chọn cái lớn, cái nhỏ, Mạt-na thẩm thấu cái tôi tham lam. Mạt-na luôn chấp vào A-lại-da một cách vô minh gọi là ngã si. Nó không có “thái độ” nghi ngờ, phân vân. Thức thứ 6 mới thường xuyên nghi ngờ, nên chọn cái nào, cho nên nó cần có “thắng giải”.
Đó là quá trình hoạt động của não hay “phương trình” của Pháp tướng tông, còn gọi là Duy thức. Hệ thống giáo lý này khá đồ sộ và phức tạp, người học muốn áp dụng cần hiểu giáo lý căn bản trên. Nhưng để ghi nhớ dễ dàng chỉ có thể y cứ trên hệ thống biểu đồ giảng giải (biểu giải), thành một bản tóm tắt trực quan, hy vọng sẽ giúp người học Duy Thức dễ tiếp cận, dễ hành trì với triết lý thâm sâu và phức tạp này.
Tâm Nhãn
